Slava je jedan od najvećih verskih praznika u nas: Više od 80 svetaca čuva srpske porodice

Krsna slava brend je našeg naroda. Srbi, kako je neko pedantno izbrojao, obeležavaju više od 80 krsnih slava. Sveti Nikola je svetitelj koji bdi nad najviše pravoslavnih porodica. Ovaj svetac bez konkurencije patron je navećeg broja domova u Srbiji, ali i u Crnoj Gori, Republici Srpskoj i drugim krajevima. U krugu najpopularnijih slava su Aranđelovdan, Jovanjdan i Đurđevdan.

U Srpskoj pravoslavnoj crkvi kažu da je trend povećanja broja domova koja proslavljaju krsno ime prisutan već godinama. U parohijama su posebno radosni što se slavama vraćaju i porodice koje su tokom komunizma potpuno napustile ovaj običaj.

Iako svi pravoslavni vernici slično slave, postoji i puno različitih običaja kojih se svečari pridržavaju. Najveći broj njih, međutim, izraz je ukorenjenih navika i lokalnih verovanja, a manje načela hrišćanskog života. Smisao okupljanja oko sveće jeste molitveno zajedništvo svečara i zahvalnost Bogu, a ne preterivanje u hrani i piću. Snaga porodičnog praznika leži u slavskom kolaču i žitu, kao i ljubavi, pokajanju i praštanju.

Iako se suštinom hrišćanskog obeležavanja kućnog sveca zaštitnika smatraju sveća, vino, slavski kolač i žito (koljivo), Aranđelovdan je primer slave koja se ovako najčešće – ne proslavlja. U našem narodu ukorenjen je stav da je Sveti arhangel Mihailo, čiji se sabor proslavlja 21. novembra, “živ svetitelj” i da se zbog toga na ovaj dan ne iznosi slavsko žito. Crkveno tumačenje sasvim je suprotno.

– Pravoslavni vernici na Aranđelovdan, kao i na dan svake druge krsne slave, pripremaju slavsko žito ili koljivo – objašnjava Slobodan Čegar, diplomirani teolog i veroučitelj. – Pravoslavna vera sve svetitelje smatra živim, jer u Bogu niko nije mrtav. Žito je dar Bogu, koje simbolizuje veru u opšte vaskrenje i žrtvu koja se prinosi u ime svetitelja na čiji dan se prinosi. Sveti arhangel Mihailo, iako nije proživeo biološki život i smrt, u tom pogledu nije nikakav izuzetak.

Verovanje da se na Aranđelovdan ne osvećuje i ne služi koljivo rođeno je u činjenici da se žito sprema i za parastose pokojnicima. Smisao i simbolika prinošenja žita Bogu u ime preminulih ili pak svetitelja, u osnovi je identična. Iako se crkva protivi slavljenju Aranđelovdana bez koljiva, suprotna praksa veoma je jaka. Osnovni argument vernika jeste tradicija, odnosno da su tako “sa kolena na koleno” naučeni.

– Tipičan je i odgovor vernika da ne slavi slavu, jer mu je otac “nije preneo”, odnosno, zato što je “preuzeo stariji brat”. Za proslavljanje krsnog imena neophodna je samo dobra volja. Tradicija i nastavak porodične istorije su dobrodošli, ali ne bi trebalo da budu prepreka slavljenju svetitelja. Na kraju krajeva, uz blagoslov Crkve, svako je slobodan da izabere svetitelja kojeg će smatrati zaštitnikom svoga doma – kaže Čegar.

U crkvi kažu da slave nisu ni mrsne ni posne, nego da su takvi dani kada se proslavljaju. To znači da se Sveti Nikola obavezno slavi uz posnu trpezu, jer uvek pada u vreme božićnog posta. Ostale slave uvek su posne ako se slave sredom ili petkom, ili na dan u kalendaru određen kao posan.

PRVO U CRKVU, PA ZA STO

U srpskoj pravoslavnoj tradiciji nedopustiva je i praksa da se slave proslavljaju bez prethodnog osvećenja darova – slavskog kolača, žita i vina u crkvi. Poseban je problem i sveprisutna zamena duhovnog smisla slave za prostu gozbu namenjenu gostima. Koliko slepo pridržavanje lokalnim običajima može osnovni smisao vere da dovede do apsurda, svedoči i slavljenje Nikoljdana u pojedinim krajevima kao mrsne slave.

Novosti.rs
Foto: Arhiva Happy TV